Dực bảo trung hưng là gì?

Năm Đồng Khánh thứ 2 (1887), vua ban hàng loạt sắc phong cho các vị thần trong cả nước. Sắc phong nào cũng có đoạn văn sau “Nay Trẫm nhận mệnh lớn của trời, nhớ công giúp đỡ của Thần, gia tặng DỰC BẢO TRUNG HƯNG. Cho phép (làng, xã ...) được thờ như cũ để Thần phù hộ dân ta”.

Có người thắc mắc “Dực bảo trung hưng là gì?”. Câu trả lời đầy đủ hơi dài. Nhân tiện xin cung cấp tư liệu cho những người cần tìm hiểu lịch sử. 

1. Trung hưng (中興) nghĩa là: đã suy rồi nay hưng trở lại.

Khi triều Lê Sơ suy vong, bị nhà Mạc thay thế vào năm 1527. Năm 1533, Lê Duy Ninh - con của vua Lê Chiêu Tông, được lập làm vua, lấy hiệu là Lê Trang Tông (1533-1548), có chúa (thực quyền) đánh đổ nhà Mạc, khôi phục triều Lê. Giai đoạn này kéo dài 255 năm (1533-1788), sử gọi là triều Lê Trung Hưng.

2. Dực bảo trung hưng (翊保中興) nghĩa là: nhờ giúp đỡ nên đã suy nay hưng trở lại. (Dực (翊) nghĩa là: kính trọng, giúp đỡ; bảo (保) nghĩa là: gánh trách nhiệm, gìn giữ). Từ “Dực bảo trung hưng” xuất hiện vào cuối triều Nguyễn.

Vua Gia Long lên ngôi năm 1802, các triều vua đầu của nhà Nguyễn khá thịnh vượng, đền triều Tự Đức thì suy yếu dần, dẫn đến mất nước. Vua Tự Đức (1847-1883) có nhiều vợ mà không có con, phải nhận 3 người con của anh mình làm con nuôi là Ưng Chân, Ưng Xụy, Ưng Đăng. 

Tự Đức chết, con nuôi là Ưng Chân nối ngôi, hiệu là Dục Đức, 3 ngày sau bị phế truất, tống giam, 1 tháng sau thì chết (1883).

Hồng Dật, con út vua Thiệu Trị, lên ngôi, hiệu là Hiệp Hòa, được 6 tháng thì bị ép uống thuốc độc chết (1883) .

Ưng Đăng, lên thay, hiệu là Kiến Phúc, được 8 tháng thì bị đầu độc chết (1883-1884).

Ưng Lịch 13 tuổi được triều thần đưa lên làm vua hiệu là Hàm Nghi - yêu nước, có tư tưởng chống Pháp, không được Pháp công nhận. Tướng Pháp dọa đem quân sang bắt vua. Trước tình thế đó, ngày 7/7/1885, đại thần nhiếp chính Tôn Thất Thuyết, nguyên Thượng thư Bộ Binh dưới triều Tự Đức, ra lệnh tấn công quân Pháp, nhưng bị thất bại. Vua Hàm Nghi chạy ra Quảng Trị, xây dựng căn cứ ở Tân Sở, ban Chiếu Cần Vương đánh Pháp.

Thực dân Pháp bàn với triều thần đưa Ưng Xụy lên ngôi, hiệu là Đồng Khánh (1885-1889). Năm Đồng Khánh thứ 2 (1887), vua ban hàng loạt sắc phong cho các vị thần trong cả nước. Sắc phong nào cũng có đoạn văn sau “Nay Trẫm nhận mệnh lớn của trời, nhớ công giúp đỡ của Thần, gia tặng DỰC BẢO TRUNG HƯNG. Cho phép (làng, xã ...) được thờ như cũ để Thần phù hộ dân ta”. 

Từ đây “Dực bảo trung hưng” gắn với thần hiệu, không ai dám bỏ. Các triều vua: Thành Thái, Khải Định, Bảo Đại, thần nào mà được phong lần đầu, đều được tặng “Dực bảo trung hưng”. Như vậy mọi triều vua dưới thời thuộc Pháp, trong mọi sắc phong thần đều có từ “Dực bảo trung hưng”. 

Ban cho Thần từ “Dực bảo trung hưng” là để lừa dân ta rằng: vua lên ngôi do được các Thần ủng hộ. Thực tế không phải vậy, vua lên ngôi do được thực dân Pháp ủng hộ. Vua Đồng Khánh sau khi lên ngôi liền gửi điện cảm ơn và hứa “mãi mãi trung thành với nước Pháp”. Chưa có một ông vua nào bị dân ta oán ghét như Đồng Khánh thì làm gì có chuyện các Thần trong nước ủng hộ. Những vị vua có lòng yêu nước thương dân như Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân, người thì không được thực dân Pháp phê chuẩn, người thì bị bắt thoái vị và đày ra đảo Résunion. Các vua Nguyễn giai đoạn này không còn là vua nước Đại Việt, mà là vua xứ An Nam thuộc Pháp./.

Nhà nghiên cứu Hán Nôm THÁI HUY BÍCH