Lá rụng về cội (Kỷ niệm một chuyến đi đong đầy ý nghĩa)

Ngày 13/4/2024, tại xã  Vĩnh  Quới, thị xã Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng, những người hưu trí ngành Bưu điện về nguồn, viếng khu mộ gia tiên của anh Trần Quang Minh (Năm Minh, nguyên Phó Giám đốc Bưu điện TP.HCM). Điểm nhấn ở đây là viếng ngôi mộ gió bà Trần Kim Anh và các con, bà Anh là người vợ cao quí của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, bà chết thảm trên chuyến đò dọc sông Sài Gòn khi quyết về thăm chồng đang chốt ở căn cứ Hố Bò (Củ Chi), còn có 2 người con nhỏ chết theo mẹ. Đến nay, đây là một địa chỉ đỏ tầm cỡ của vùng đất Vĩnh Quới anh hùng.

Về nghĩa trang gia tộc

Anh Lê Ngọc Trác, nguyên Giám đốc Bưu điện TP.HCM viết: “Chuyến về quê anh Năm Minh quá hay, làm tôi cảm xúc từ tình cảm anh em - đồng nghiệp - chiến hữu thân thương nhất…! Tiếc, mình không phải nhà văn, thi sĩ hay nhạc sĩ… nên chỉ cảm xúc qua những lời viết vội mộc mạc, chân thành. Riêng về mặt tâm linh, mình nghĩ: ngày anh Năm Minh “Lên đường tranh đấu, đó là vùng quê cha đất tổ họ Trần”. Giờ đến tuổi bát tuần, vợ chồng anh về đây, cũng mảnh đất này, đã thành địa linh, nhân kiệt…”.

“Nơi ta ở chính là nơi đất ở. Khi ta đi, đất đã hóa anh hùng”, câu hát ví von mà thật đúng với cuộc hội ngộ thú vị trên vùng quê đồng bằng sông Cửu Long giàu truyền thống cách mạng, rất sâu sắc về tình người. Riêng khu mộ họ Trần gồm những phần mộ của ông bà, cha mẹ và những bậc thân tộc quá cố trong dòng họ kể ra đậm dấu ấn truyền thống lẫn yếu tố tâm linh huyền bí.  

Khu mộ của chi họ Trần nằm trong khuôn viên cao ráo, khoáng đãng, lộng gió, nhiều cây xanh bóng mát và rất hạp phong thủy… Riêng anh Năm Minh, khi tuổi thơ không rời đấng sinh thành, tuổi thanh niên thì “lên đường tranh đấu” dâng hiến đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, gần như cả đời đem hết năng lực, cùng các thế hệ vàng đã góp phần đưa ngành Bưu Điện phát triển rực rỡ của thời đổi mới!… Cuộc đời anh sống trọn một kiếp nhân sinh: khi trẻ thì “ra đi” dấn thân cho sự nghiệp cao cả, ở tuổi cận kề U90 tính chuyện “về” để sẽ thanh thản ra đi vào lòng đất mẹ, nơi quê cha đất tổ yêu dấu. Khuôn mộ đã dàn dựng sẵn cho ngày cuối đời của vợ chồng anh rất chỉnh chu, nghĩ ra thật lý tưởng khi an nghỉ tại vùng đất “địa linh, nhân kiệt” của phương Nam này.

Văn bia chi họ Trần được dựng trang trọng trong nghĩa trang gia tộc, tác giả biên soạn là nhà báo Nguyễn Thanh Bền, được họ tộc Trần duyệt ghi. Hình: HVL, năm 2023

Về “địa linh”

Vĩnh Quới, Là địa phương như nhiều vùng đất anh hùng khác của đất nước ta trong 2 cuộc kháng chiến thần thánh của nhân dân ta. Giờ thì xã Vĩnh Quới, thị xã Ngã năm, nơi có khu nghĩa trang họ Trần rất cổ kính, trang nghiêm của các bậc tiền nhân của dòng họ đã yên nghỉ trong lòng đất. Chính nơi đây là mảnh đất anh hùng đã sinh ra nhiều người dân anh dũng, kiên cường, xả thân vì nước. Đã có 55 Bà mẹ Việt Nam anh hùng, nhiều Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Đặc biệt một nữ Anh hùng lực lượng vũ trang Lưu Việt Hồng, là chị em họ với anh Trần Quang Minh, một tượng đài sống của dòng họ Trần có tuổi thọ trên 70… Ở đây, vào giữa thế kỷ trước, trong dòng họ Trần giàu có, thuộc giai tầng địa chủ, nhưng là lớp “địa chủ khai minh” yêu nước, giác ngộ cách mạng, ủng hộ kháng chiến… Chính tại nơi đây, một câu chuyện, tình sử sống động, một duyên lành đến từ người con gái họ Trần danh giá tên Trần Kim Anh với chàng trai nông dân kháng chiến Võ Văn Kiệt, mà sau này là ông Sáu Dân, trở thành nhà lãnh đạo xuất chúng của Đảng và dân tộc ta…  

Về "nhân kiệt"

Thực ra, những gì mà Đảng ta, nhân dân ta hiểu và tôn vinh về ông Sáu chỉ là phần nổi của tảng băng chìm; vì những tư duy chiến lược vĩ đại về thể chế, về kế thừa lý luận chủ nghĩa Mác - Lê mà điểm nhấn là kinh tế chính trị.

Ông Sáu đã có tư duy và thực tiễn vô cùng sinh động và đầy hiệu quả, có tính thuyết phục trong tất cả các thời kỳ mà ông đã  dấn thân, đảm trách: thời kỳ kháng chiến, thời kỳ bao cấp, thời kỳ đổi mới & phát triển; với tầm chiến lược nhìn xa trông rộng, với thiên bẩm, với tâm Bồ tát… Ông có đủ tố chất thiên tài, là lãnh tụ của Đảng, của dân tộc nước ta, chỉ sau Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ông là một công dân, một đảng viên bình thường, nhưng được sự giáo huấn của mẹ cha, được Đảng đào tạo căn cơ, được sống trong lòng dân tộc vĩ đại bậc nhất hành tinh…

Lá rụng về cội

Trần Quang Minh (Phó Giám đốc Bưu điện TP.HCM), người bạn thân thiết của cán bộ ngành Bưu điện. Anh đưa nhóm bạn và họ hàng về thăm vùng quê cha - đất tổ họ Trần. Trong khuôn viên nghĩa trang dòng họ, nhiều mộ dáng vẻ cổ kính, kết hợp sang trọng giữa văn hóa Việt và Pháp, rất nghiêm trang. Nhiều nhóm mộ theo thứ lớp, mộ cụ tổ khai lập cổ kính, nhóm mộ theo chi họ tập trung, tất cả gần 100 mộ dưới tán cây trồng lâu năm, có mái che với khuôn đúc chắc chắn. Đặc biệt, một ngôi mộ gió, với phần bia mộ ghi tên và ngày sinh, ngày mất; hình bà mẹ Trần Kim Anh (1932 - 17/12/1965 Âl) và ba người con, hai con thơ Phan Thị Ánh Hồng (sinh năm 1952) và Phan Chí Tâm (sinh năm 1965) chết chung với mẹ, riêng anh Phan Chí Dũng (1951 - 21/4/1972 Âl) là liệt sĩ, lớn lên ở miền Bắc, vào Nam chiến đấu, hy sinh ngày 21/4/1972 Âl.

Bà mẹ Trần Kim Anh và 3 người con (vợ con của Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã hy sinh trong kháng chiến). Hình: HVL, năm 2023

Đó là phu nhân và 3 người con của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã hy sinh trong kháng chiến, chưa tìm được hài cốt. Bà Trần Kim Anh là người cô ruột của anh Trần Quang Minh.

Cuối buổi sáng, hai kim tỉnh liền kề có mái che dành cho anh chị Trần Quang Minh đã hoàn công. Rời nơi chôn nhau cắt rốn khi tóc còn xanh, anh chủ động chọn về đây để cận kề ông bà và họ tộc, tuổi trường thọ có thể đến trăm năm, lá rụng về cội nơi đất mẹ danh giá vùng đất anh hùng!…

Tóm lại, một câu chuyện nhiều tình tiết thấm tình quê hương đồng đội. Một việc họ gắn liền với văn hóa truyền thống; không phải ai muốn mà được: chết về đất tổ, song ý thức “lá rụng về cội” là câu ca gắn liền với mọi người dân Việt, động lực kiên cường giữ nước tức giữ làng, giữ nơi chôn nhau cắt rốn của mỗi người.

LÊ NGỌC - HOÀNG LÊ  (*)

(Theo Nghiên cứu Lịch sử Dòng họ - "Việc họ - các chiều hướng và thực tiễn"
Viện Lịch sử Dòng họ , NXB Khoa học Xã hội, 2024)

Chú thích:

(*): Lê Ngọc tức Lê Ngọc Trác, nguyên giám đốc Bưu điện TP Hồ Chí Minh; Hoàng Lê tức Hoàng Văn Lễ, nguyên chuyên viên Bưu điện TP Hồ Chí Minh.