Bố cục hợp lý của bài phả ký

Phả ký là lịch sử tổng hợp, toàn diện, chi tiết của một dòng họ (thực tế là của một chi họ); theo lối văn viết sử, gãy gọn, trong sáng, chọn chữ chính xác chuyên môn. Từ ký ức và truyền miệng của người trong họ, từ hệ thống mồ mả, các giấy tờ (sổ bộ đời, giấy tương phân ruộng đất, sắc, giấy khen tặng...) do gia đình lưu giữ, các tư liệu lịch sử trong kho lưu trử và trong thư viện… để làm cơ sở viết bài phả ký. Nó là bài văn khó viết nhứt.

MỤC ĐÍCH YÊU CẦU:

Bài phả ký viết đạt là bài phản ánh đầy đu lịch sử của dòng họ từ xưa cho đến nay, cộng với việc xác định rõ tính chất, đặc điểm của dòng họ và phương hướng xây dựng dòng họ theo quan niệm mới hiện nay.

YÊU CẦU

-   Nỗ lực đi thực tế, điều tra thật kỹ, gom góp tư liệu thật đầy dủ, sưu tra tỉ mỉ sự việc thì chất lượng bài phả ký càng sâu sắc.

-   Vận dụng quan điểm toàn diện, lịch sử, phát triển đúng đắng về gia đình - dòng họ, về xây dựng gia đình - dòng họ thể hiện trong bài phả ký.

-   Chấp bút với thái độ kiên trì, giọng văn  nghiêm túc, tham khảo ý kiến với nhiều người về bài viết.

NÔI DUNG: Bố cục hợp lý, gồm:

-   Phần trên đoạn: Nêu nội dung, ý nghĩa, tác dụng của gia phả trong đời sống các dòng họ, có liên hệ tới sử của đất nước. Có thể nêu xuất phát từ động cơ nào mà mình dựng bộ phả này.

-   Nội dung chính:

1. Phát tích dòng họ: Xác định ông/bà tổ (tổ đời 1). Nêu: Tên tuổi, nhứt là năm sanh (theo phưong pháp gia phả để xác định được năm sanh), năm mất, cưới bà ở tổ quán nào, họ gì, con nhà ai, tông tích, lai lịch, hành trạng, và đã sanh ra mấy người con.

- Tổ quán: Đây là một phần của không gian sinh tồn, nói địa lý hành chánh, lịch sử, văn hóa của ông/bà tổ, nói cách khai cơ lập nghiệp, nơi chứa đựng bao kỷ niệm của con cháu, hậu duệ.

- Nêu quan hệ huyết thống và quan hệ hôn nhân: Đây là hai mối quan hệ cơ bản để duy trì nòi giống: Trước hết nói về các đời (các thế hệ), có bao nhiêu đời, mỗi đời tương ứng với thời kỳ lịch sử nào, sự lưu truyền thông suốt, có chi nào hạp tự, xem vóc dáng, tướng mạo uy nghi, dậm dở, đẹp người, đẹp nết hay có chi nào có bịnh, ốm yếu. Tổng số dòng họ từ xưa đến nay có ước lượng (hoặc chính xác) là bao nhiêu người… Về hôn nhân: quan niệm cưới hỏi từ xưa đến nay có thay đổi ra sao, có tự do, bình đẳng hay môn đăng hộ đối, đánh giá những chú rễ, cô dâu các đời, sống hài hòa, biết điều, dâu hiền thảo… sự sanh đẻ êm đẹp, thuận lợi. Có bảng tổng hợp: toàn chi có bao nhiêu nguời, nam, nữ bao nhiêu, chết sống bao nhiêu, sức học chia ra cử nhân, cao học và tiến sỉ là bao nhiêu.

- Nêu quan hệ văn hóa, tín ngưỡng tôn giáo, xây dựng văn hóa dòng họ, xây dựng đạo hiếu, phúc đức, thực hiện các lễ hội, giỗ chạp, ma chay. Nêu việc khuyến học, khuyến tài, các tài năng văn hóa, âm nhạc, văn thơ…

- Lao động thể hiện chức năng kinh tế của gia đình, bao gồm hoạt động sản xuất kinh doanh và hoạt động tiêu dùng, gầy dựng xóm quê, ruộng vườn, nhà cửa. Nêu sự cần mẫn, chịu cực, chịu khổ, các ngành nghề truyền thống, dạy học, thương nghịep.

- Nêu mối quan hệ yêu nước, xây dựng và bảo vệ đất nước.

2. Nêu tính chất đặc điểm ưu việt, nổi bật dòng họ. Sự sai quấy của cá nhân trong dòng họ là cá biệt. Tính ưu việt lá cơ bản, gồm lao động cần cù, sinh con đẻ cái nối dõi tông đường, sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ đất nước, truyền thống văn hóa, yêu thương, sống chung ở một xóm quê

3. Phương hướng xây dựng dòng họ văn hóa: Là dòng họ luôn ý thức duy trì truyền thống văn hóa Việt Nam và biết tiếp thu cái mới phù hợp, đảm bảo phát huy chức năng mỗi gia đình hiện đại, khắc phục những yếu kém của dòng họ và nâng dần lên

KẾT LUẬN

BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:

Mỗi người phải có chương trình nghiên cứu, tích lũy riêng cộng với sự kiên trì, nổ lực cá nhân.

Phải có kế hoạh đi vào kho lưu trữ từng bộ gia phả để xác định đất đai và quan hôn tang tế.

Phải làm dàn bài theo mẫu trên, trước khi viết.

Ngay từ đầu, phải hình dung trước việc phân công người nào viết phả ký để khi đi điền dã biết đối tượng điểu tra là ai.

VÕ NGỌC AN

(GP: 23-8-2009)