Việc họ

Tham luận của Nhà nghiên cứu Võ Ngọc An viết cho Tọa đàm khoa học với chủ đề “Việc họ” do Viện Lịch sử Dòng họ tổ chức ngày 28/6/2024, tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật TP.HCM (5 Nam Quốc Cang, Q.1).

Việc họ nằm trong nhóm thuật ngữ việc quốc gia đại sự, bao gồm việc dân, việc nước và việc nhà. Trong việc nhà có việc dòng họ, việc họ. Ta hiểu: việc họ phải xem việc dân, việc nước là trên hết, như khi phải hiến thân để bảo vệ Tổ quốc, hy sinh vì nước.

Phải hiểu việc họ gồm những việc gì?

Dân miền Bắc hay dùng từ nhất nhất. Là những công việc để tôn vinh dòng họ, tổ tiên, đề cao truyền thống tốt đẹp, phát huy tinh thần yêu nước, yêu tổ quốc, yêu xóm làng, tổ quán của mình. Đề cao việc thờ cúng tổ tiên, “quan - hôn - tang - tế”, dựng gia phả, chăm lo mồ mả khang trang, xây dựng từ đường. Trong hôn có hôn nhơn, tức cưới gả con cái, để xây dựng gia đình mới, đắp xây tình nghĩa vợ chồng, kết nối tình sui gia.

Công việc hiện nay của dòng họ: việc họ là giữ gìn nếp sinh hoạt lâu đời và đúng đắng của chi họ, gắn chi họ này với chi họ khác cùng họ, gắn các dòng họ trong khối cộng đồng dân tộc, thờ Quốc tổ.

Việc đoàn kết dân tộc phải là nhiệm vụ của từng người.

Việc họ hiện nay còn phải chăm lo kiến nghị với Nhà nước sớm công nhận quyền đất đai đối với các ngôi đình, các từ  đường, các đồng mả nông thôn.

Đã có chủ trương về gia đình, chi họ, dòng họ, song việc đi sâu để đưa ra các đối tượng gia đình mở rộng, (gồm có tổ tiên, ông bà), giỗ chạp, ma chay… để quản lý thì chưa.

Đề cao các sinh hoạt của chi họ, ban liên lạc, hội đồng dòng họ

Sinh hoạt ở các chi họ, dòng họ Việt Nam là sáng đẹp. Đề cao phẩm chất, đạo đức, các giá trị văn hóa của nó là điều đúng đắn. Các ban liên lạc, hội đồng dòng họ hình thành, để chăm lo việc họ là kịp thời, đúng đắn; nhất là sau khi đất nước đổi mới việc kiện toàn, nâng chất lượng và mở rộng một cách sáng tạo với nhịp độ ngày càng tích cực. Các ban liên lạc, hội đồng ấy bao gồm những cán bộ hưu trí, kể cả người của chế độ Sài Gòn cũ có hiểu biết, đồng thuận tham gia, đã quản lý điều hành việc họ một cách tốt đẹp.

Việc họ là việc thiêng liêng nhưng cũng có nhiều việc phức tạp. Thí dụ họ A ganh đua sai lệch với họ B, xây từ đường phải to rộng tốn kém hơn; tệ huynh trưởng trong họ, một thành phố nọ triệu tập các nàng dâu, phụ nữ của tỉnh trong khi thành phố đó còn có Hội Liên hiệp Phụ nữ thành phố mà ta phải tôn trọng…

Khi nào thì việc họ phải cống hiến?

Khi quốc gia lâm nguy, khi âm mưu đồng hóa, diệt chủng đe dọa là phải hành động. Ngày nay ta phải đề cao cảnh giác.

Nhà gia phả VÕ NGỌC AN
(Phó Chủ tịch Hội đồng, Viện phó thường trực Viện Lịch sử Dòng họ)